بیماری دست، پا و دهان یا HFMD یک بیماری ویروسی است. با اینکه این بیماری ممکن است در هر سنی رخ دهد اما کودکان بیش تر در معرض آن قرار دارند. بنابراین والدین اولین کسانی هستند که در مورد این بیماری نگران می شوند و سوالاتی از قبیل میزان خطر، راه های انتقال و علائم بیماری HFMD ذهنشان را درگیر می کند. از همین رو در ادامه این مطلب از کلینیک ختنه نوزادان تهران به تعریف بیماری، علائم، نوع تشخیص، راه های انتقال و درمان بیماری دست، پا و دهان می پردازیم.
علائم بیماری دست، پا و دهان
علائم بیماری HFMD معمولاً ۳ تا ۶ روز بعد از ابتلا در کودکان نمایان می شود که شامل تب، سردرد، گلودرد، بثورات قرمز روی دست ها و کف پاها، کسالت و بی حالی، کاهش اشتها و تاول های قرمز در دهان می شود. در این میان به علائم مهم تر می پردازیم.
- تب و گلودرد: تب و گلو درد از علائم اولیه بیماری دست، پا و دهان هستند و زودتر از سایر علائم ظاهر می شوند.
- بثورات: بثورات لکه های صاف قرمزی هستند که در پوست ایجاد می شوند. در پوست های تیره بثورات سخت تر دیده می شوند. بنابراین بررسی این لکه ها در کف دست و پاها آسان تر است.
- تاول: بیش تر کودکانی که به بیماری دست، پا و دهان مبتلا هستند؛ زخم و تاول هایی درگلو و دهان آن ها نمایان می شوند که معمولاً برای آن ها دردناک و سخت است.
راه های انتقال بیماری HFMD
بیماری دست، پا و دهان نوعی ویروس کوکساکی است. ویروس کوکساکی بخشی از انترو ویروس ها محسوب می شود. به دلیل اینکه این بیماری ویروس محسوب می شود، بسیار راحت و به سرعت انتقال پیدا می کند. رایج ترین عوامل این بیماری شامل موارد زیر است.
- بزاق دهان
- تماس با دست های شسته نشده
- مایع خارج شده از تاول
- تماس با سطوح آلوده به ویروس
- مدفوع
- قرارگیری در معرض عطسه و سرفه افراد بیمار
تشخیص و درمان بیماری دست، پا و دهان
پزشک با انجام معاینات فیزیکی و بررسی تاول و بثورات در بدن، دهان و گلوی فرد به وجود بیماری HFMD پی می برد. با این وجود سوالاتی از علائم دیگر بیماری از کودک یا والدین او می پرسد. در مواردی ممکن است پزشک نمونه برداری مدفوع و سواب گلو را نیز توصیه کند تا با اطمینان بیش تری به تشخیص بیماری بپردازد.
با اینکه عفونت بدن در ۷ تا ۱۰ روز پس از بیماری از بین می رود اما با این وجود ممکن است پزشک راهکارهای مختلفی برای تسریع روند درمان و کاهش علائم توصیه کند که از مهم ترین آن ها می توان به موارد زیر اشاره نمود.
- پمادهای موضعی: پمادهای موضعی برای بهبود وضعیت بثورات و تاول های پوست بیماری HFMD توسط پزشک توصیه می شود.
- دارو: مسکن هایی مانند استامینوفن برای کاهش درد بیماری دست، پا و دهان توصیه می شوند. برخی شربت ها و قرص های دیگر برای گلودرد تجویز می شوند. بدون تجویز پزشک هیچ دارویی را به کودک ندهید زیرا ممکن است با عوارضی همراه شود. به عنوان مثال برخی والدین برای عفونت های ویروسی به کودکان خود آسپرین می دهند اما این دارو می تواند بیماری سندرم ری را در کودک ایجاد کند.
علاوه بر توصیه های پزشکی، روش های درمان خانگی برای بیماری دست، پا و دهان وجود دارد که عبارتند از:
- به کودک خود بستنی، نوشیدنی های سرد و غذاهای ساده بدهید.
- آب و نمک را در دهان کودک بچرخانید تا زخم و تاول ها بهبود یابند. این کار را چند بار در طول روز انجام دهید.
- مصرف غذاهای تند و شور را برای کودک ممنوع کنید زیرا این غذاها تاول و زخم ها را بدتر می کنند.
میزان خطر بیماری دست، پا و دهان
بیماری HFMD بیش تر در کودکان و به ویژه کودکان زیر ۵ سال رخ می دهد و با رفت و آمد آن ها به مدارس و مهد کودک ها خطر ابتلا به بیماری افزایش می یابد. با این وجود بزرگسالانی که سیستم دفاعی ضعیفی دارند، ممکن است در خطر ابتلا به این ویروس قرار گیرند.
همان طور که پیش تر نیز اشاره شد، بیماری دست، پا و دهان نهایتاً ۷ تا ۱۰ روز طول می کشد و بعد از آن از بین می رود. در برخی موارد ممکن است علائم بیماری پس از این مدت برطرف نشود و افزایش یابد. در این هنگام سریعاً به پزشک مراجعه کنید زیرا امکان بروز عوارضی مانند از دست دادن ناخن دست و پا، فلجی، آنسفالیت، مننژیت ویروسی، کم آبی و میوکاردیت وجود دارد.
راه های پیشگیری از بیماریHFMD
رعایت موارد بهداشتی از مهم ترین راه های پیشگیری از بیماری HFMD است. از همین جهت راهکارهای مختلفی برای رعایت بهداشت در کودکان توصیه می شوند.
برخی از این راهکارها عبارتند از:
- به کودکان شستن دست با آب گرم و صابون را آموزش دهید. این کار باید قبل از غذا خوردن، بعد از دستشویی و بعد از حضور در مکان های عمومی انجام شود.
- کودکان نباید اشیا و دست خود را داخل دهان خود بگذارند.
- وسایل و مکان های مشترکی از خانه که کودکان نیز از آن ها استفاده می کنند را ضدعفونی کنید.
- امکان آلودگی پستانک و اسباب بازی های کودک به بیماری دست، پا و دهان وجود دارد. در این صورت این وسایل را نیز ضدعفونی کنید.
- در صورتی که در خود یا کودکتان علائم بیماری را مشاهده کردید؛ در خانه بمانید و کودک خود را به مهد کودک یا مدرسه نفرستید تا از انتقال بیماری HFMD جلوگیری کنید.
سخن آخر
در این مطلب به موارد مهم بیماری دست، پا و دهان مانند علائم، میزان خطر و راه های انتقال اشاره کردیم تا شناخت بهتری از آن پیدا کنید. این بیماری بیش تر کودکان را درگیر می کند اما در صورت رعایت موارد بهداشتی و درمان به موقع خطری برای کودکان ایجاد نمی کند. در طول دوران بیماری کودک را در خانه نگه دارید و از فرستادن او به مهد کودک و مدارس پرهیز کنید تا کودک به میزان کافی استراحت کند و روند درمان تسریع یابد. همچنین با نگهداری کودک در خانه از انتقال و شیوع بیماری دست، پا و دهان جلوگیری می کنید.
