تنگی مجرای ادرار؛ علل، علائم و درمان

تنگی مجرای ادرار وضعیتی است که عمدتاً مردان را تحت تأثیر قرار می دهد. مجرای ادرار لوله ای است که ادرار را از مثانه حمل می کند تا از بدن دفع گردد. معمولاً مجرای ادرار به اندازه کافی گشاد است که ادرار آزادانه در آن جریان یابد. وقتی مجرای ادرار باریک می شود، می تواند جریان ادرار را محدود کند. این وضعیت به عنوان تنگی مجاری ادراری شناخته می شود. در این مطلب می خواهیم شما را با علل، شیوع، علایم، درمان و سایر جنبه های تنگی مجاری ادراری آشنا کنیم.

تنگی مجاری ادرار چیست؟

تنگی مجرای ادرار در حقیقت زخمی است که در مجاری ادراری یا Urethra ایجاد می شود. این مساله موجب می شود مسیر جریان ادرار تنگ شود و جریان ادرار از مثانه محدود (باریک یا مسدود) گردد در نتیجه ادرار کردن را دشوار می کند، ممکن است باعث درد شود و می‌تواند باعث ایجاد مشکلات زیادی در دستگاه ادراری از جمله بروز التهاب، عفونت، سنگ کلیه و … شود. این عارضه بیشتر در مردان اتفاق می افتد.

رابطه ختنه با تنگی مجرا چیست؟

اصولا اگر بعد از ختنه تعویض پوشک و شستشو با فواصل مناسب صورت نگیرد آمونیاک ادرار باعث التهاب سوراخ خروج ادرار و تنگی احتمالی مجرا در آینده می‌شود اما اول اینکه این عارضه نادر است دوم اینکه با شستشوی مناسب قابل پیشگیری است سوم اینکه حتی در صورت بروز به راحتی قابل درمان است چهارم اینکه اصلا ربطی به روش جراحی ندارد و در هر دو روش جراحی ( سنتی) و روش حلقه امکان بروز آن وجود دارد.

علائم تنگی مجرای ادرار در مردان و زنان چیست؟

شایع ترین علائم تنگی مجرای ادرار در مردان و زنان عبارتند از:

• مشکل در تخلیه مثانه
• عفونت های دستگاه ادراری
• جریان کم ادرار
• درد هنگام ادرار کردن
• تکرر ادرار
• پاشیدن جریان ادرار
• ادرار خونی یا تیره
• تورم آلت تناسلی

این مکش در مردان بیشتر دیده می شود و به ندرت ممکن است در زنان ایجاد شود. علائم به مرور زمان در بسیاری از بیماران بدتر می شود.

آیا تنگی مجرای ادرار خطرناک است؟

همانطور که در بخش های قبلی اشاره شد، اگر تنگی مجاری ادرار بدون درمان به حال خود گذارده شود می تواند برای فرد خطرناک باشد و با بروز مشکلاتی همراه باشد. حال باید به این موضوع بپردازیم که عوامل خطر یا به اصطلاح ریسک فاکتور های این بیماری کدامند و در حقیقت چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند. عوامل خطر که به موجب آنها احتمال بروز تنگی مجاری ادراری در مردان بیشتر می شود، عبارتند از:

• داشتن یک یا چند بیماری مقاربتی
• قرار داده شدن کاتتر برای تخلیه ادرار از مثانه (اخیرا)
• ابتلا به اورتریت (تورم و تحریک مجرای ادرار)
• بزرگ شدن پروستات

علل ابتلا به این بیماری چیست؟

بافت اسکار که باعث می شود مجرای ادرار باریک شود، می تواند به دلایل زیر باشد:

تروما یا جراحت: آسیب مجرای ادرار یا لگن شایع ترین علت بروز این بیماری است. افتادن روی کیسه بیضه یا بروز شکستگی در لگن می تواند باعث التهاب و زخم شود. در بسیاری از موارد، مردانی که به اندام تناسلی یا لگن آنها ضربه وارد می شود، سال‌ها بعد دچار تنگی مجاری ادراری می‌شوند.

عوارض پزشکی برخی از روش‌ها، درمان‌ها و جراحی‌ها: می‌توانند باعث ایجاد اسکار در مجرای ادرار و تنگی شوند از جمله:

• داشتن یک کاتتر به صورت متناوب یا طولانی مدت
• جراحی پروستات
• دفع سنگ کلیه
• پرتو درمانی

عفونت ها: بیماری های مقاربتی مانند سوزاک می تواند باعث عفونت و التهاب در مجرای ادرار شود که منجر به زخم و تنگی می شود.

شرایط التهابی: برخی از بیماری های مزمن التهابی پوست مانند لیکن اسکلروزوس (lichen sclerosus) نیز می توانند منجر به این بیماری شوند. لیکن اسکلروزوس معمولاً ناحیه تناسلی و مقعد را تحت تأثیر قرار می دهد و باعث ایجاد پوستی لکه دار و سفید می شود که نازک تر از حد طبیعی است.

سرطان: سرطان پروستات یا سرطان مجرای ادرار می تواند باعث ایجاد اسکار در مجرای ادرار شود. بزرگ شدن پروستات و جراحی قبلی پروستات نیز می تواند منجر به تنگی مجرای ادرار شود.

ناهنجاری مادرزادی: برخی از افراد با ساختارهای تناسلی یا ادراری نا منظم یا غیر طبیعی به دنیا می آیند. پسرانی که هیپوسپادیاس دارند، (مجرای ادرار در نوک آلت تناسلی نیست)، ممکن است بیشتر از پسران بدون هیپوسپادیاس دچار این بیماری شوند.

باید گفت که در این بین، حدود 30 درصد از موارد تنگی مجرای ادرار علت ناشناخته دارند.

تشخیص بیماری چگونه است؟

پزشک معمولا برای تشخیص تنگی مجرای ادرار، تاریخچه پزشکی بیمار را بررسی می کند و معاینه فیزیکی انجام می دهد. همچنین ممکن است موارد زیر انجام شود:

آزمایش کشت ادرار: این مرحله در آزمایشگاه های پزشکی انجام می شود و با انجام آن مشخص می گردد که ابتلا به عفونت وجود دارد یا خیر

بررسی جریان ادرار: در طی این مرحله، بیمار در یک توالت مخصوص ادرار خواهد کرد و سرعت جریان ادرار از مثانه به انتهای مجرای ادرار اندازه گیری می شود. اگر تنگی در مجرا وجود داشته باشد، سرعت جریان ادرار کمتر از حد نرمال خواهد بود.

عکس رنگی مجرا که خود دو نوع است: اورتروگرام رتروگراد (Retrograde urethrogram) و اورتروگرام انتگراد (Antegrade urethrogram):

در روش رتروگراد، پزشک لوله نازکی به نام کاتتر را از نوک آلت تناسلی بیمار وارد مجرای ادرار می کند و رنگ کنتراست (بی ضرر) را تزریق می کند. سپس از ناحیه تحتانی لگن و ناحیه تناسلی شما اسکن اشعه ایکس گرفته می شود. رنگ به پزشک کمک می کند تا هر فضای باریکی را در اسکن ببیند و تنگی مجرا را تشخیص دهد.

روش انتگراد مشابه روش رتروگراد است، با این تفاوت که رنگ در مثانه وارد می شود. عکسبرداری با اشعه ایکس هرگونه باریک شدن در قسمت های ابتدایی مجرای ادرار را نشان می دهد. این دو روش ممکن است با هم انجام شوند تا به پزشک شما کمک کنند که تصویر کاملی از مجرای ادرار داشته باشد.

اورتروسکوپی: در طول این روش، پزشک یک لوله نازک که در انتهای آن یک دوربین نصب شده را وارد مجرای ادرار بیمار می کند. این روش به پزشک کمک می کند تا هر گونه تنگی در مجرای ادرار را ببینند.

راهکارهایی برای پیشگیری

همیشه نمی توان از تنگی مجرای ادرار جلوگیری کرد. از آنجایی که بیماری‌های مقاربتی یکی از علل هستند، رابطه جنسی محافظت شده می تواند از برخی موارد پیشگیری کند. با این حال، نمی توان از آسیب ها و سایر شرایط پزشکی مرتبط با تنگی مجاری ادراری همیشه پیشگیری کرد. اگر علائم تنگی در مجرای ادرار را تجربه کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. درمان سریع، بهترین راه برای جلوگیری از عوارض جدی و مشکلات بیشتر است.

درمان تنگی مجرای ادرار چیست؟

درمان تنگی مجرای ادرار شامل اقدامات جزئی، جراحی باز، یا درمان بیماری های زمینه ای مانند عفونت های دستگاه ادراری و بزرگ شدن پروستات است. هیچ دارویی برای درمان این بیماری وجود ندارد. برخی از روش های رایج عبارتند از:

• اتساع مجرای ادرار: روشی برای گشاد کردن مجرای ادرار
• اورتروتومی: که در آن از لیزر و اسکوپ برای برداشتن بافت اسکار استفاده می شود
• بازسازی مجرای ادرار: یک جراحی باز برای حذف اسکار و سپس ایجاد اتصال مجدد مجرای ادرار
• اورتروپلاستی: جراحی برای بازسازی مجرای ادرار با استفاده از بافت آلت تناسلی یا کیسه بیضه

درمان خانگی تنگی مجرای ادرار چیست؟

امروزه برای بسیاری از بیماری ها، استفاده از درمان خانگی مورد استقبال مردم قرار گرفته است. افرادی که در زمینه طب سنتی فعالیت دارند معتقدند که درمان خانگی می تواند تنگی مجرای ادرار را رفع کند اما پزشکان می گویند در اکثر موارد تنها راه درمان جراحی است و حتی داروهای شیمیایی هم بی تاثیر است.