واکسیناسیون در بارداری همیشه به عنوان یک موضوع مهم و مورد بحث در این دوران بوده است. بسیاری از زنان باردار نگرانی هایی در این زمینه دارند. آن‌ها گمان می کنند که تزریق واکسن به فرزند آن ها آسیب می زند یا شرایطشان وخیم تر می شود. آیا واقعاً این گونه است یا محدودیتی برای واکسیناسیون در بارداری وجود دارد؟ واکسن ها در دوران بارداری برای سلامت مادر و نوزاد نقش مهمی دارند. اما در این دوران نباید همه واکسن ها تزریق شوند و محدودیتی برای آن ها وجود دارد. در ادامه این مطلب کلینیک ختنه نوزادان تهران به این موضوع پر بحث می پردازیم.
محدودیت های واکسیناسیون در بارداری
واکسن‌ها به سه گروه واکسن‌های حاوی ویروس زنده، واکسن های حاوی ویروس کشته و واکسن های توکسوئیدها تقسیم بندی می شوند. نوع سوم این واکسن‌ها شامل پروتئین های باکتری ها می شود که ساختار آن ها تغییر پیدا کرده و بی خطر است.
از این میان واکسن هایی که حاوی ویروس زنده هستند نباید به زنان باردار تزریق شوند زیرا امکان آسیب دیدن جنین وجود دارد. از همین جهت واکسیناسیون در بارداری با محدودیت هایی انجام می شود. البته تزریق این واکسن ها مهم هستند اما باید قبل از بارداری به زنان تزریق شوند. واکسن هایی که در این دوران نباید به زنان تزریق شوند عبارتند از:
- واکسن سرخجه، سرخک و اوریون: ابتدا از زنان تست سرخجه، سرخک و اوریون را می گیرند و سپس واکسن را به آن ها تزریق می کنند. این واکسن ها باید حداقل یک ماه قبل از بارداری به زنان تزریق شوند. در صورتی که زنان به هر کدام از این بیماری ها مبتلا شوند ممکن است جنین آسیب ببیند یا با نقص هایی مانند کری، مشکل در قلب و مغز متولد شود.
- واکسن گارداسیل: واکسن گارداسیل یا پاپیلوما ویروس معمولاً برای دختران ۹ تا ۲۶ سال تزریق می شود تا از بیماری های سرطان دهانه رحم جلوگیری کند. این واکسیناسیون در بارداری به دلیل اینکه وجود یا عدم وجود خطر آن در این دوران مشخص نشده است؛ توصیه نمی شود. لازم به توضیح هست که این واکسن فقط توزیع داروخانه ای دارد و متقاضی محترم باید با کارت ملی جهت دریافت واکسن به داروخانه های منتخب مراجعه نمایند و پس از دریافت واکسن میتوانند جهت تزریق واکسن به این مطب مراجعه نمایند استفاده از واکسنهایی که خارج از شبکه توزیع رسمی وجود دارند توصیه نمیشود چون ممکن هست زنجیره سرما به درستی رعایت نشده باشد ما واکسن گارداسیل نداریم و فقط خدمات تزریق آن را ارائه مینماییم.
- واکسن آبله مرغان: زمان تزریق واکسن آبله مرغان نیز ۱ ماه قبل از بارداری است. ابتلا به آبله مرغان در بارداری خطراتی را برای مادر و جنین به وجود می آورد. اگر زنان باردار در خطر یا تماس با آبله مرغان قرار بگیرند؛ پزشکان معمولاً به جای واکسن ایمونوگلوبولین واریسلا زوستر را به آن ها تزریق می کنند.
- واکسن زونا: این واکسیناسیون در بارداری به دلیل اینکه ویروس زنده را در بر می گیرد؛ ممنوع است.
واکسن های مجاز در بارداری
لازم به ذکر است واکسن هایی که ویروس زنده را در بر نمی گیرند می توانند به زنان باردار تزریق شوند که شامل موارد زیر هستند. البته به طور کلی بهتر است که واکسیناسیون در بارداری را انجام ندهید اما واکسن های زیر بی خطر هستند.
- واکسن آنفلوآنزا: تزریق واکسن آنفلوآنزا به زنانی توصیه می شود که در فصول سرد یعنی آبان تا اسفند باردار هستند. برخی زنان گمان می کنند که اگر در گذشته واکسن آنفلوآنزا را دریافت کرده اند دیگر نیازی به این واکسیناسیون در بارداری نیازی نیست اما این گمان اشتباه است زیرا ویروس آنفلوآنزا هر سال تغییر می کند و از این رو واکسنی مخصوص به همان نوع آنفلوآنزا به افراد تزریق می شود.
- واکسن کزاز و دیفتری: واکسن کزاز از واکسن های توکسوئیدها است و هر ده سال یک بار تزریق می شود. بنابراین اگر به واکسیناسیون در بارداری نیاز بود؛ بهتر است در ماه های آخر (هشتم و نهم) به زنان تزریق شود.
واکسیناسیون بارداری در بیماری‌های خاص
برخی افراد به واسطه شغل، محل زندگی یا موارد دیگر در معرض بیماری های خاص قرار دارند. پس برای جلوگیری یا کنترل آن ها باید واکسن های مربوط به بیماری های خاص را دریافت کنند. این واکسن ها عبارتند از:
- واکسن هپاتیت B: این واکسن معمولاً به زنانی که به دلایل مختلف در معرض بیماری هپاتیت B قرار دارند تزریق می شود. همچنین آزمایش غربالگری هپاتیت B به زنان باردار توصیه می شود زیرا برخی افراد با اینکه به این بیماری مبتلا هستند اما متوجه آن نمی شوند.
- واکسن هپاتیت A: تزریق واکسن هپاتیت A تهدیدی برای جنین ایجاد نمی کند. از همین رو این واکسیناسیون در بارداری به زنانی که بیماری آن ها در حال پیشرفت است توصیه می شود.
- واکسن سیاه زخم: تزریق واکسن سیاه زخم زمانی به زنان باردار پیشنهاد می شود که با عامل این بیماری در ارتباط بوده اند. در غیر این صورت این واکسیناسیون در بارداری انجام نمی شود.
- واکسن تب زرد: تب زرد یک بیماری ویروسی محسوب می شود که عامل انتقال آن پشه است و با علائمی مانند آسیب به کبد، کلیه و خونریزی همراه است. این بیماری در کشورهای آفریقای جنوبی که گرمسیری هستند شیوع بیش تری دارد. بنابراین زنان باردار باید از سفر به این کشورها بپرهیزند. در صورتی که پزشک به این تشخیص برسد که احتمال ابتلا به تب زرد در فرد بالا است واکسیناسیون در بارداری را انجام می دهد.
- واکسن پولیو میلیت: زنان باردار نباید به مناطقی که در آن خطر فلج اطفال وجود دارد رفت و آمد کنند. در صورتی که زنان باردار مجبور به این کار هستند باید واکسن غیر فعال پولیو ملیت را تزریق کنند.
- پنوموکوک: پنوموکوک نوعی باکتری است که باعث عفونت ریه، گوش میانی و مننژیت می شود. زمان مناسب تزریق واکسن پنوموکوک قبل از بارداری است اما تزریق آن از ماه چهارم بارداری خطری ندارد. این واکسیناسیون در بارداری زمانی صورت می گیرد که مادر در معرض ابتلای آن قرار دارد.
سخن آخر
واکسن ها به سه دسته تقسیم می شوند. بر اساس نوع آن ها میزان خطر یا بی خطر بودن برای زنان باردار مشخص می شود. تزریق برخی واکسن ها مانند واکسن سرخجه، سرخک، اوریون، سل، آبله مرغان، سل، زونا و گارداسیل به زنان باردار ممنوع است. اما برخی دیگر با بررسی پزشک و در صورت شرایط خاص به زنان باردار تزریق می شوند. واکسن هایی مانند واکسن آنفلوآنزا و کزاز نیز محدودیتی برای تزریق ندارند. با این وجود زنان باردار نباید خودسرانه به تزریق واکسن ها روی بیاورند. حتماً باید تمامی شرایط و سوابق خود را به پزشک اطلاع دهند و واکسیناسیون در بارداری را زیر نظر پزشک انجام دهند.
