زردی نوزاد یا یرقان نوزادی شایع ترین بیماری در بین نوزادان است که نیاز به مراقبت های پزشکی و بستری مجدد در بیمارستان دارد. این بیماری برای پدر ها و مادر ها نگران کننده است و آنها اغلب می خواهند در این باره بیشتر اطلاعات کسب کنند، به همین خاطر در این مطلب سعی کردیم به زوایای مهم این مساله بپردازیم.
زردی نوزاد چیست؟
رنگ زرد پوست و قسمت صلبیه چشم در نوزادان مبتلا به یرقان نتیجه تجمع بیلی روبین غیر کونژوگه است. در بیشتر نوزادان، هیپربیلیروبینمی غیر کونژوگه طبیعی است که خود به خود پس از چند روز برطرف می شود. با این حال، در برخی از نوزادان، سطح بیلی روبین سرم ممکن است بیش از حد افزایش یابد، که می تواند باعث نگرانی شود زیرا بیلی روبین غیر کونژوگه ممکن است یک بیماری عصبی ایجاد کند و می تواند باعث مرگ در نوزادان شود و اگر هم نوزاد زنده بماند عوارض عصبی مادام العمر ایجاد خواهد شد. به این دلایل، وجود زردی نوزاد اغلب باید توسط متخصص به دقت مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد.
علل یرقان چیست؟
زردی در نوزادان در حالت فیزیولوژیک یا طبیعی به دلایل زیر ایجاد می شود:
- افزایش تولید بیلی روبین به علت تخریب سریع گلبول های قرمز
- کاهش ظرفیت دفع بیلی روبین به علت مقادیر کم لیگاندین در سلول های کبدی و فعالیت کم آنزیم کونژوگه بیلی روبین یوریدین دی فسفوگلوکورونیل ترانسفراز (UDPGT)
زردی نوزاد در حالت پاتولوژیک یا بیماری زمانی رخ می دهد که عوامل دیگری به مکانیسم های اساسی که در بالا توضیح داده شد اضافه شوند. به عنوان مثال می توان به کم خونی همولیتیک وابسته یا غیر وابسته به سیستم ایمنی، پلی سیتمی و غیره اشاره کرد.
عوامل خطر زردی نوزاد کدام اند؟
- نژاد: بروز در آسیای شرقی و سرخپوستان آمریکایی بیشتر بوده و در نژاد آفریقایی و آمریکایی کمتر است.
- جغرافیا: بروز در جمعیت هایی که در ارتفاعات زندگی می کنند بیشتر است. به نظر می رسد یونانی هایی که در یونان زندگی می کنند نسبت به یونانی هایی که در خارج از یونان زندگی می کنند، شیوع بیشتری دارند.
- ژنتیک: بروز در نوزادانی که خواهر و برادر دارای یرقان نوزادی قابل توجهی داشته اند، بیشتر است. بروز همچنین در نوزادان با جهش/پلیمورفیسم در ژنهایی که آنزیم ها و پروتئینهای دخیل در متابولیسم بیلیروبین را کد میکنند، و در نوزادان مبتلا به کمبود آنزیم گلوکز-6-فسفاتاز دهیدروژناز (G-6-PD) هموزیگوت یا هتروزیگوت و سایر کمخونیهای همولیتیک ارثی بیشتر است.
- عوامل مادری: نوزادان مادران مبتلا به دیابت، بروز بیشتری دارند. استفاده از برخی داروها ممکن است بروز زردی نوزاد را افزایش دهد، در حالی که برخی دیگر بروز را کاهش می دهد. برخی از داروهای گیاهی مصرف شده توسط مادر شیرده ظاهراً ممکن است زردی را در نوزاد تشدید کند.
- وزن تولد و سن بارداری: بروز زردی در نوزادان نارس و در نوزادان با وزن کم در هنگام تولد بیشتر است.
یرقان چگونه قابل تشخیص است؟
برای تشخیص این بیماری معمولا از آزمایش خون استفاده می شود. در این روش مقدار بیلی روبین در خون نوزاد اندازه گیری می شود.
درمان زردی نوزاد چیست؟
درمان به روش جراحی در نوزادان مبتلا به زردی فیزیولوژیک استفاده نمی شود بلکه در نوزادانی که زردی در آنها ناشی از آترزی روده یا مجرای صفراوی خارجی است کاربرد دارد. برای نوزادان مبتلا به زردی فیزیولوژیک نیاز به اقدام درمانی خاصی نیست اما نوزادان مبتلا به زردی ناشی از بیماری کبدی صفراوی یا روده باید توسط متخصص گوارش اطفال و یا متخصص جراحی ارزیابی و بررسی شود.
فتوتراپی، ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIG) و تعویض خون نوزاد پرکاربردترین روش های درمانی در نوزادان مبتلا به زردی هستند. اگرچه داروهایی که بر متابولیسم بیلی روبین تأثیر می گذارند در برخی تحقیقات مورد استفاده قرار گرفته اند، داروها معمولاً در هیپربیلی روبینمی غیر کونژوگه نوزادان استفاده نمی شوند.
فتوتراپی چیست و چگونه انجام میشود؟
فتوتراپی درمان اولیه در زردی نوزاد است. فتوتراپی به این دلیل موثر است که 3 واکنش ممکن است هنگام قرار گرفتن بیلی روبین در معرض نور رخ دهد:
- در ابتدا، فتواکسیداسیون یکی از عوامل اثر مفید فتوتراپی است. با این حال، اگرچه بیلی روبین از طریق اثر نور سفید می شود، این روند کند است و اعتقاد بر این است که تنها به میزان اندکی در اثر درمانی فتوتراپی کمک می کند.
- ایزومریزاسیون ساختاری یک فرآیند بسیار سریع است که برخی از ایزومرهای غالب بیلی روبین را به ایزومرهای محلول در آب تغییر می دهد که در آن یک یا هر دو پیوند درون مولکولی باز می شوند. نتایج تحقیقات نشان دادهاند که تشکیل فوتوایزومرها پس از 15 دقیقه فتوتراپی قابل توجه است. مطالعات جدیدتر نشان می دهد که سرعت اولیه ایزومریزاسیون با سطح هموگلوبین رابطه معکوس دارد. ایزومریزاسیون ساختاری شامل ایجاد چرخه درون مولکولی است که منجر به تشکیل لومی روبین می شود. این فرآیند با افزایش شدت نور افزایش می یابد. در طول فتوتراپی برای زردی نوزاد، لومی روبین ممکن است 2-6٪ از کل غلظت بیلی روبین سرم را تشکیل دهد. فوتوایزومرهای بیلی روبین از طریق صفرا و تا حدودی از طریق ادرار دفع می شود. نیمه عمر لومی روبین در سرم بسیار کوتاهتر از ایزومرهای بیلی روبین است و لومی روبین رنگدانه اولیه موجود در صفرا در طول فتوتراپی است. در هنگام شروع فتوتراپی کاهش غلظت بیلی روبین کل سرم تنها بخشی از مزایای این روش درمانی است. از آنجایی که فوتوایزومرها، به دلیل ماهیت محلول در آب، نباید قادر به عبور از سد خونی مغزی باشند، فتوتراپی ممکن است به محض روشن شدن چراغ ها، خطر سمیت عصبی ناشی از بیلی روبین را کاهش دهد. در هر غلظتی از بیلی روبین کل سرم، وجود 20 تا 25 درصد فوتوایزومرها به این معنی است که تنها 75 تا 80 درصد از بیلی روبین کل می توانند وارد مغز شود. فتوتراپی را می توان به روش های مختلفی انجام داد. ابتدا باید طول موج را در نظر گرفت. بیلی روبین نور را عمدتاً در حدود 450-460 نانومتر جذب می کند. با این حال، توانایی نور برای نفوذ به پوست نیز مهم است. طول موج های بلندتر بهتر نفوذ می کنند. بنابراین، لامپ هایی با خروجی عمدتاً در ناحیه طیف 460-490 نانومتر احتمالاً مؤثرترین هستند. در عمل از نور در طول موج های سفید، آبی، فیروزه ای و سبز برای درمان زردی نوزاد استفاده می شود.