آپنه خواب به چه معنا است؟ چطور آن را از بین ببریم؟ چگونه آن را تشخیص دهیم؟ داشتن خواب صحیح و کافی برای کودکان بسیار مهم است که از جمله فاکتورهای کلیدی در رشد و توسعه طبیعی آن ها به شمار می آید. آپنه خواب از جمله اختلالات خوابی شایع در کودکان شناخته می شود که سلامت و کیفیت زندگی آن ها را می تواند تحت تاثیر قرار دهد. این موضوع به این معناست که تنفس در طول خواب به طور موقت متوقف می شود که اکثرا به دلیل بسته بودن موقت مسیر هوایی رخ می دهد. این وضعیت در خواب عمیق کودکان اختلال ایجاد می کند و اجازه نمی دهد آن ها به طور کامل استراحت کنند.
بهتر است علل، علائم و عواقب این عارضه را به طور دقیق بدانید تا فرآیند بهبودی کودکتان آسان تر شود. در این مطلب کلینیک ختنه نوزادان تهران، می‌خواهیم این مسئله را از جنبه های مختلف بررسی کنیم و راه هایی که در پیشگیری و درمان این عارضه موثر هستند را توضیح دهیم.
آپنه خواب در کودکان چگونه روی می‌دهد؟
این یک بیماری شایع به شمار می آید که در هنگام خواب وقفه هایی را در تنفس کودک ایجاد می کند. در این هنگام به علت این که در مجرای هوایی انسداد پیش آمده یا بین مغز و ماهیچه های تنفسی او ارتباط برقرار نشده ریتم تنفس کودک عوض می شود.
در واقع این وضعیت را یک اختلال جدی تلقی می کنند که در آن تنفس چندین بار در طول خواب دچار اختلال می شود. نام دیگری که برای آپنه خواب در کودکان در نظر می گیرند، وقفه تنفسی در خواب است و گاهی نیازمند درمان اورژانسی خواهد بود. اگر برای درمان وقفه تنفسی در کودکان اقدام نکنید، باعث ایجاد عوارض جدی مانند کندی ضربان قلب و رشد ضعیف کودک می شود.
علت بروز این مشکل چیست؟
این مشکل از هر چیزی که راه هوایی را به شکل فیزیکی ببندد و باعث دشوار شدن ورود هوای کافی به ریه های کودک شود، به وجود می آید. در بچه ها اکثرا عاملی که این مشکل را ایجاد می کند، لوزه ها یا آدنوئیدهای بزرگ شده هستند. آدنوئیدها، غده هایی هستند که در بالای گلو و پشت حفره بینی قرار گرفته اند. در صورتی که ماهیچه های گلوی کودک در شب شل شود، این غده های بزرگ شده به طور موقت باعث جلوگیری از رسیدن هوا به ریه های او می شوند.
امکان دارد لوزه ها و آدنوئیدهای کودک به صورت طبیعی کمی بزرگ باشد. آپنه خواب بیشتر در سن سه تا شش سالگی اتفاق می افتد؛ یعنی زمانی که لوزه ها و آدنوئیدها نسبت به مجاری تنفسی کودک بزرگ ترین اندازه خود را دارند. لوزه ها و آدنوئیدها می توانند به دلیل عفونت یا آلرژی نیز بزرگ تر شوند.
از دیگر عوامل انسداد مجاری هوایی می توان به اضافه وزن و برخی خصوصیات صورت، مانند چانه عقب رفته و شکاف کام اشاره کرد. در کودکان دارای سندرم داون و سایر بیماری های مادرزادی که مجاری تنفسی فوقانی را تحت تاثیر قرار می دهند، امکان وقوع آپنه زیادتر است. بیشتر از نصف کودکانی که به سندرم داون مبتلا هستند، به این عارضه دچار می شوند.
نحوه تشخیص آپنه خواب در کودکان
علائم زیادی وجود دارد که می توان آپنه را از طریق آن ها تشخیص داد. خر و پف کردن و داشتن مشکلاتی در تنفس در هنگام خواب ( اکثرا مکث هایی در تنفس مشاهده می شود) از بارزترین علائم به شمار می آیند. وقفه به این معناست که ۱۰ ثانیه یا بیشتر نفس نکشید.
توجه داشته باشید اگر کودکتان خر و پف دارد، به این معنا نیست که قطعا به آپنه خواب مبتلاست؛ زیرا یک تا ۳ درصد از کودکان دارای آپنه بوده در صورتی که ۷ تا ۱۲ درصد از آن ها خر و پف دارند. ممکن است کودکی آپنه داشته باشد اما خر و پف نکند.
اگر می بینید کودکتان هم در طول شب و هم در طول روز با دهانش نفس می کشد، اکثرا شب ها سرفه دارد، حالت خفگی به او دست می دهد، دارای خواب نا آرامی است، مدام غلط می خورد یا وقتی خواب است زیاد عرق می کند، باید شک کنید.
اگر احتمال می دهید فرزندتان دارای آپنه خواب باشد، برای این که سرنخ های بیشتری به دست آورید، رفتار روزانه او را در نظر بگیرید. بچه های دارای این مشکل با کمبود خواب رو به رو هستند و این زمینه را برای تحریک پذیری، کج خلقی و کلافگی بیشتر فراهم می کند.
اگر فرزند شما خواب کافی نداشته باشد که بتواند از هورمون های رشد ترشح شده در طول شب استفاده کند، سرعت رشد او می تواند کندتر از میزان مورد انتظار باشد. علاوه بر این در صورتی که در طول شب نفس کشیدن برایش آن قدر سخت باشد که باعث سوزاندن کالری های زیادی شود، رشد خوبی نخواهد داشت.
چگونگی درمان آپنه خواب در کودکان
با توجه به علت و شدت این مشکل، روش درمانی فرق می کند. پزشک ابتدا سعی می کند مجاری تنفسی کودک را باز کند. امکان دارد پزشک یک مانیتور آپنه خانگی را پیشنهاد کند که سرعت تنفس و ضربان قلب کودک پیگیری شود یا برای تحریک سیستم عصبی مرکزی مصرف دارو را توصیه کند. برخی از گزینه های درمانی در ادامه توضیح داده شده است:
- انجام جراحی: برای این که لوزه ها یا آدنوئیدهای بزرگ شده را بردارند یا ناهنجاری های ساختاری سر و گردن کودک را ترمیم کنند تا این که فضای بیشتر در راه هوایی ایجاد شود، شاید لازم به انجام جراحی باشد.
- تغییر دادن سبک زندگی: ورزش کردن به صورت منظم خود به خود باعث باز شدن مجاری هوایی کودک می شود. همچنین اگر تغییراتی در رژیم غذایی کودک ایجاد شود باعث می شود به شاخص توده بدنی BMI) ) سالمی به نسبت سن خودش دست یابد.
- دارو: داروها در باز نگه داشتن مجاری هوایی کودک بسیار کمک هستند. امکان دارد با توجه به علت آپنه خواب در کودکان داروهایی از جمله انواع ضدآلرژی توسط پزشک تجویز شود. در صورتی که کودک دارای عفونت تنفسی فوقانی باشد، استفاده از داروی ضد احتقان بینی موثر خواهد بود.
- استفاده از دستگاه کمک تنفسی: برخی از کودکانی که دارای آپنه خواب هستند، نیاز دارند از ونتیلاتور فشار مثبت ( CPAP ) استفاده کنند. آن ها هنگام خواب از طریق یک ماسک، هوا را به داخل بینی می دمند و مسیر تنفسی شان باز می ماند.
