وزن نگرفتن جنین در بارداری که آن را محدودیت رشد داخل رحمی نامند، هنگامی که وزن جنین از میزان نرمال با توجه به مدت زمان بارداری کمتر باشد، اتفاق می افتد. این عارضه به دلایل مختلفی از جمله بیماری های مزمن، مشکلات جفت، بند ناف و… می تواند اتفاق بیفتد. معمولا از روش های درمانی مورد استفاده در این مواقع می توان به کنترل شرایط بیمار، آزمایش مکرر جنین و همچنین زایمان زودتر از موعد طبیعی اشاره کرد. در ادامه این مطلب سایت کلینیک ختنه نوزادان تهران به بررسی دقیق تر این مشکل می پردازیم پس با ما همراه باشید.
وزن نگرفتن جنین در بارداری
این عارضه که آن را با عنوان محدودیت رشد جنین (FGR) نیز ممکن است شنیده باشید، در واقع وضعیتی است که بر اساس تعداد هفته هایی که در بارداری سپری شده، جنین از حد قابل قبول کوچک تر خواهد بود یا جنین دارای سرعت رشد مناسب و قابل انتظاری نیست. توجه داشته باشید که جنین ها دارای رشد متفاوتی نسبت به یکدیگر هستند و اگر جنین کوچک باشد، همیشه دلیل آن محدودیت رشد داخل رحمی نیست.
در بیشتر موارد کودکان متولد شده با جثه کوچک، دارای هیچ مشکلی نیستند. برخی اوقات بیماری های زمینه ای مادر، باعث جلوگیری از رشد کافی جنین در رحم می شوند. این عارضه را به دو دسته کلی تقسیم می کنند که در ادامه آمده است:
- اولیه: در این نوع همه اعضای بدن جنین دارای اندازه کوچکی هستند که تنها بیست درصد از موارد IUGR را در بر می گیرند.
- ثانویه: در این حالت سر و مغز نوزاد دارای اندازه نرمالی هستند و فقط شکم جنین اندازه کوچکی دارد. این حالت را می توان در ۸۰ درصد از این نوع کودکان مشاهده کرد.
این عارضه را معمولا پس از هفته ۲۰ بارداری تشخیص می دهند. این طور است که فاصله بین استخوان شرمگاهی تا بالای رحم توسط پزشک در هر ویزیت قبل از این که نوزاد متولد شود، اندازه گرفته می شود. در صورت کمتر بودن این فاصله از حد انتظار، حدس می زنند که این عارضه وجود دارد و پیشنهاد می کنند آزمایشات بیشتری را انجام دهید. شاید وضعیت مادر پرخطر تشخیص داده شود و بارداری این دسته از مادران کنترل بیشتری را احتیاج داشته باشد؛ اما با این حال اکثر جنین های مبتلا به این عارضه دارای مشکلی نیستند.
دلایل وزن نگرفتن جنین در بارداری
محدودیت رشد جنین به علت های مختلفی رخ می دهد. برخی اوقات چون در جفت یا بند ناف محدودیت رشد وجود دارد، این مشکل اتفاق می افتد. این اندام هایی که نام برده شد، مسئولیت دارند که مواد مغذی، خون و اکسیژن را به جنین برسانند. همچنین در صورت نرسیدن مقدار مورد نیاز تغذیه کافی به بدن جنین، امکان دارد محدودیت رشد به وجود بیاید. از جمله دلایلی که باعث این مورد می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- بارداری با دو قلو یا سه قلو
- این که قبلا بارداری دارای محدودیت رشد جنین در رحم داشتید.
- فشار خون بالا در دوران بارداری یا بیماری قلبی دارید.
- سیگاری هستید، الکل یا مواد مخدر مصرف می کنید.
- دارای بیماری خود ایمنی هستید.
- سابقه بیماری کلیوی داشته اید.
- داروهای ضد تشنج مصرف می کنید.
- به دیابت مبتلا هستید.
- دارای عفونت هایی مانند سیفلیس، سرخجه، سیتومگالوویروس یا توکسوپلاسموز هستید.
- جنین دارای اختلال مادرزادی یا ژنتیکی مانند سندرم داون است.
نحوه تشخیص وزن نگرفتن جنین در بارداری
اکثرا افراد نشانه ای را از این که جنین نسبت به سن بارداری شان کوچک است نمی بینند؛ فقط امکان دارد بزرگ نبودن شکم یا جنین را به اندازه مورد نظر خود احساس کنند. حتی در صورت وجود چنین احساسی از جانب شما، در نهایت پزشک باید روش های تشخیصی را استفاده کند که باعث رد یا تایید حدس شما می شود. تشخیص محدودیت رشد داخل رحمی بر اساس سن بارداری دقیق، از روش هایی که در ادامه آمده است، انجام می شود.
ارتفاع فوندال:اندازه فوندال را بر حسب سانتی متر اندازه می گیرند و این مقدار باید تقریبا با عدد هفته بارداری برابری کند. به عنوان مثال در صورتی که هفته ۳۲ بارداری شما است، فوندال رحم باید اندازه ای حدود ۳۲ سانتی متر داشته باشد. در صورت کم بودن حداقل ۴ سانتی متر قد پایه، امکان مشکوک شدن به وزن نگرفتن جنین در بارداری وجود دارد. مثلا اگر دارای اندازه ۲۸ سانتی متر یا کمتر باشد، امکان وجود چنین عارضه ای وجود دارد.
وزن: پزشک هر بار که شما را می بیند، وزنتان را اندازه می گیرد و اگر وزن گیری خانم باردار انجام نشود، می تواند از نشانه های این عارضه محسوب شود.
سونوگرافی: در صورت تشخیص محدودیت رشد داخل رحمی در بدن شما، پزشک سونوگرافی را پیشنهاد می کند که وضعیت جنین را کنترل کند. همچنین از دیگر کاربردهای سونوگرافی می توان به بررسی گردش خون از جفت، از طریق بند ناف یا از عروق خونی اشاره کرد. اگر گردش خون ضعیف باشد، شاید نشان از وجود این عارضه داشته باشد.
بررسی جنین: برای این که شرایط و تشخیص این عارضه را بررسی کنند، اقدام به چک کردن ضربان قلب جنین می کنند. هر نوع نشانه ای که از مشکلات رشد مشاهده شود، ارزیابی خواهد شد.
آمنیوسنتز: آمنیوسنتز باعث تعیین علت مادرزادی می شود. در این روش یک سوزن از طریق پوست وارد رحم می شود. پزشک نمونه ای از مایع آمنیوتیک را به داخل سوزن می کشد و آزمایش می کند.
با این وجود اگر جنین کوچک باشد جای نگرانی نیست، زیرا شاید برخی از جنین ها از حد متوسط کوچک تر بوده اما مشکلی نداشته باشند.
پیشگیری یا درمان چیست؟
مادر و جنین کنترل شوند: با توجه به مدت زمان بارداری و میزان سالم بودن جنین، درمان فرق می کند. هیچ راهکار قطعی نمی توان برای رفع آن معرفی کرد. جنین را تحت نظارت قرار می دهند که از نبودن هیچ عارضه ای مطمئن شوند و برای درمان بیماری های زمینه ای که چنین مشکلی را به وجود آورده اند، اقدام کنند. در چنین شرایطی پزشک با دقت بیشتری شرایط را زیر نظر قرار می دهد و به کمک سونوگرافی و آزمایش ها رشد جنین بررسی می شود.
زودتر از زمان موعد زایمان اتفاق بیفتد: در صورتی که بارداری در حالت پیشرفت نبوده و همچنین خطر جنین را تهدید کند، امکان دارد زایمان را زودتر (قبل از هفته ۳۷ بارداری) انجام دهند. در برخی موارد پزشکان سزارین را توصیه می کنند؛ زیرا زایمان طبیعی به نوزاد با محدودیت رشد، فشار می آورد.
تجویز داروهای کورتیکواستروئیدی: در صورت توصیه پزشک برای زایمان القایی، امکان تجویز دارویی برای کمک به رشد ریه ها وجود دارد. شاید لازم باشد مادر در بیمارستان بستری شود تا نظارت دقیق تری برای او صورت بگیرد.
