ختنه اورژانسی چیست؟ برای چه کسانی انجام می‌شود؟ با توجه به سوالات پیش آمده برای مراجعین و خوانندگان مطالب کلینیک ختنه نوزادان تهران دکتر امیری متخصص ختنه در این خصوص توضیح می‌دهند.
ختنه اورژانسی چیست؟
همانطور که می دانید ختنه، یک عمل جراحی معمول، شایع و بسیار مفید است. این جراحی زمانی به یک اورژانس پزشکی تبدیل می‌شود که به دنبال ابتلا به دو بیماری فیموزیس و پارافیموزیس جابجایی پوست ختنه‌گاه با مشکل مواجه شود. در ادامه بیشتر به جزئیات این دو بیماری خواهیم پرداخت.
فیموزیس چیست؟
فیموز وضعیتی است که در آن پوست ختنه گاه نمی تواند از اطراف نوک آلت تناسلی به عقب کشیده شود. سفت شدن پوست ختنه‌گاه در نوزادان پسری که ختنه نشده‌اند رایج است، اما این موضوع معمولاً تا سن 3 سالگی مشکلی ایجاد نمی‌کند. فیموز می تواند به طور طبیعی رخ دهد یا در نتیجه زخم ایجاد شود. پسران جوان ممکن است نیازی به درمان فیموز نداشته باشند مگر اینکه ادرار کردن را دشوار کند یا علائم دیگری ایجاد کند. اما این افراد در سنین بالاتر باید حتما ختنه شوند که به آن ختنه اورژانسی گفته می شود چرا که باید هر چه زودتر انجام شود.
علامت اصلی فیموز، ناتوانی در جمع شدن پوست ختنه گاه حدودا در سن 3 سالگی به بعد است. پوست ختنه گاه معمولاً با گذشت زمان شل می شود، اما این روند در برخی از پسران ممکن است بیشتر طول بکشد. در حدود 17 سالگی، یک پسر باید بتواند به راحتی پوست ختنه گاه خود را جمع کند. یکی دیگر از علائم رایج فیموز، تورم پوست ختنه گاه هنگام ادرار است.
فیموز می تواند به طور طبیعی رخ دهد. مشخص نیست که چرا در برخی از پسران رخ می دهد اما در برخی دیگر اتفاق نمی افتد. اگر پوست ختنه گاه قبل از آماده شدن به اجبار جمع شود، این وضعیت ممکن است رخ دهد و انجام ختنه اورژانسی را به ضرورت تبدیل کند. این مساله می تواند به پوست آسیب برساند و باعث ایجاد اسکار شود و در آینده جمع شدن پوست ختنه گاه را دشوارتر می کند. همچنین التهاب یا عفونت پوست ختنه گاه یا سر آلت تناسلی (گلانس) ممکن است باعث ایجاد فیموز در پسران یا مردان شود. بالانیت به التهاب قسمت گلانس آلت تناسلی مردان گفته می شود که گاهی اوقات در نتیجه عدم رعایت بهداشت یا عفونت پوست ختنه گاه ممکن است ایجاد شود. یکی از عفونت هایی که می تواند منجر به بالانیت شود “لیکن اسکلروزوس” (lichen sclerosus) نام دارد. این یک بیماری پوستی است که ممکن است توسط یک پاسخ ایمنی غیر طبیعی یا عدم تعادل هورمونی ایجاد شود. علائم می تواند شامل لکه های سفید یا لکه های روی پوست ختنه گاه باشد. ممکن است پوست دچار خارش شود و به راحتی دچار آسیب شود.
در مورد درمان باید گفت که اگر هیچ عفونت یا بیماری دیگری که باعث فیموز می شود وجود نداشته باشد، و به نظر می رسد که سفت شدن پوست ختنه گاه صرفاً یک پیشرفت طبیعی است، بسته به شدت بیماری، به عقب کشیدن ملایم روزانه ممکن است برای درمان مشکل کافی باشد. یک پماد استروئیدی موضعی می تواند برای کمک به نرم شدن پوست ختنه گاه و راحت تر کشیدن آن به عقب استفاده شود. این پماد دو بار در روز به مدت چند هفته در ناحیه سر آلت تناسلی و پوست ختنه گاه ماساژ داده می شود. در موارد جدی تر، ختنه ممکن است لازم باشد که چون در این صورت یک حالت اورژانسی دارد، به آن ختنه اورژانسی گفته می شود. ختنه همچنین ممکن است در صورتی که پسر دچار بالانیت مکرر، عفونت دستگاه ادراری یا سایر عفونت‌ها شود، ضروری باشد.
پارافیموزیس چیست؟
وضعیتی به نام پارافیموز زمانی ایجاد می شود که پوست ختنه گاه به عقب کشیده می شود، اما نمی توان آن را به موقعیت طبیعی خود بازگرداند. این شرایط ممکن است نیاز به مداخلات اورژانسی داشته باشد و برای همین است که ختنه اورژانسی برای پارافیموزیس هم انجام می شود. یکی از عوارض پارافیموز کاهش جریان خون به قسمت انتهایی آلت تناسلی است. گزینه های درمانی برای پارافیموز شبیه به درمان فیموز است. استفاده از پماد های استروئیدی بر روی قسمت گلانس آلت تناسلی و پوست ختنه گاه ممکن است به رفع این مشکل کمک کند. البته نباید بدون مشورت پزشک، خودسرانه اقدامی انجام داد. اگر پارافیموز برای چندین ساعت ادامه یابد، تغییر رنگ یا درد در قسمت گلانس وجود داشته باشد، باید فوراً به پزشک مراجعه کرد و به احتمال زیاد نیاز است تا ختنه اورژانسی انجام شود. ختنه کردن در دوران نوزادی می تواند نگرانی های مربوط به فیموز و پارافیموز را در بزرگسالی از بین ببرد و در عوض، ختنه نشدن مردان را در خطر ابتلا به اچ آی وی و سایر عفونت ها قرار می دهد.
ختنه اورژانسی به دنبال ابتلا به فیموزیس و پارافیموزیس
همانطور که در قسمت های قبل اشاره شد، در بیماران مبتلا به فیموزیس پوست ختنه گاه نمی تواند به عقب کشیده شود یعنی به نوعی عدم کشیده شدن پوست ختنه گاه به عقب است. همچنین در افراد مبتلا به پارافیموزیس پوست ختنه‌گاه به عقب رفته اما نمی تواند به جلو باز گردد و آنجا گیر می‌کند. این شرایط از سوی دیگر ممکن است منجر به التهاب نوک آلت تناسلی و بیماری بالانیت شوند. در صورت بروز چنین مشکلاتی ختنه اورژانسی انجام می‌شود تا به سرعت به برطرف شدن علایم کمک کند.
باید خاطر نشان کرد که علاوه بر ختنه اورژانسی، درمان های جایگزین مانند استروئیدهای موضعی هم می تواند برای درمان فیموز و پارافیموز مورد استفاده قرار بگیرد.
میزان شیوع ختنه اورژانسی
این جراحی به صورت اورژانسی بیشتر برای بزرگسالان انجام می‌شود. علت عدم انجام آن برای کودکان این است که در بچه ها پوست پوشاننده سر آلت به آن چسبیده و عقب و جلو نمی‌رود اما حدودا از پنج سالگی به بعد این پوست قابلیت ارتجاعی و عقب و جلو رفتن پیدا کرده و مشکلات بعدی را به دنبال خواهد داشت.
با توجه به انجام ختنه برای بیشتر کودکان در ایران، ختنه اورژانسی اتفاق نادری خواهد بود اما در کشورهایی که معمولا پسران در سنین کم ختنه نمی شوند، شیوع بیشتری خواهد داشت.
