بند ناف نوزاد و مراقبت از آن يكی از مشغولیت‌های ذهنی والدین پس از تولد نوزادشان است. در اين مطلب از کلینیک ختنه نوزادان تهران سعی نمودیم هرآنچه لازم است در خصوص مراقبت از بند ناف نوزاد بدانید را به زبانی ساده توضیح دهیم.
زمان افتادن بند ناف نوزاد
نوزاد در زمان جنینی برای رشد و تغذیه خود به مواد غذایی و اکسیژن نیاز دارد؛ بند ناف نوزاد به تغذیه و اکسیژن‌رسانی نوزاد در زمان جنینی کمک می‌کند. در واقع این قسمت در زمان جنینی رابط بین نوزاد و مادر است که باعث می‌شود مواد غذایی و اکسیژن موردنیاز رشد جنین از طریق مادر به جنین برسد.
در زمانی که نوزاد متولد می‌شود به این دلیل که دیگر نوزاد به بندناف برای تأمین مواد غذایی و اکسیژن خود احتیاجی ندارد، بند ناف نوزاد پس از تولد توسط پزشک متخصص زنان بعد از زایمان بریده می‌شود.
پزشک متخصص برای بریدن بندناف کودک متولد شده از دو گیره استفاده می‌کند. این دو گیره در ابتدا به بند ناف زده می‌شود سپس آن قسمت از بندناف نوزاد که بین دو گیره قرار دارد، بریده می‌شود.
مقداری از آن پس از بریدن باقی می‌ماند که به آن ریشه بند ناف گفته می‌شود. ریشه بند ناف قسمتی از این ناحیه است که نباید بریده شود.
ریشه بند ناف زمانی که در معرض هوای آزاد قرار می‌گیرد پس از گذشت چند روز خشک می‌شود و سپس خودبه‌خود بر اثر خشک‌شدن از بدن نوزاد می‌افتد. زمان افتادن ریشه آن در هر نوزادی متفاوت است و یک زمان مشخص ندارد.
اگرچه طبق بررسی‌های انجام شده توسط پزشکان متخصص زنان، این نتیجه به‌دست‌آمده است که معمولاً 5 تا 15 روز بعد از تولد نوزاد، ریشه بند ناف می‌افتد؛ اما این زمانی است که در اکثر نوزادان دیده شده است و درصورتی‌که در این قسمت زودتر یا دیرتر از زمان گفته شده جدا شود دلیل بر غیرطبیعی بودن و یا وجود مشکلی در نوزاد نیست.
چگونه از بند ناف مراقبت کنیم؟
همان‌طور که گفته شد افتادن بند ناف نوزاد حدوداً تا 2 هفته زمان می‌برد در این مدت ریشه آن مستعد عفونت است به همین دلیل مراقبت کردن از آن در این مدت زمان برای جلوگیری از بروز عفونت از اهمیت زیادی برخوردار است.
در این جا تعدادی از نکاتی که می‌تواند به مراقبت از ریشه بندناف و جلوگیری از بروز عفونت کمک کند برای شما آورده شده است:
- باید بندناف نوزاد را تاحدامکان خشک نگه دارید و از خیس شدن بندناف خودداری کنید.
- برای خشک‌شدن زودتر ریشه بندناف از موادی مانند الکل استفاده نکنید و بگذارید بندناف خودبه‌خود در هوای آزاد خشک شود.
- تا زمان افتادن بندناف کودک سعی کنید نوزاد را در زمان حمام در وان حمام نکنید تا ریشه بندناف خیس نشود. برای جلوگیری از خیس شدن بندناف کودک می‌توانید از اسفنج خیس برای حمام کردن نوزاد استفاده کنید.
- در زمان پوشک گرفتن نوزاد سعی کنید طوری پوشک گرفته شود که لبه پوشک روی بندناف نوزاد قرار نگیرد. برای جلوگیری از قرارگرفتن لبه پوشک بر روی بندناف کودک، می‌توانید در زمان پوشک گرفتن کودک، لبه پوشک نوزاد را به سمت داخل یا شکم نوزاد تا بزنید.
- تا زمان افتادن ریشه بندناف هر روز بندناف کودک و اطراف آن را از نظر تغییرات بندناف نسبت به روز قبل و علائم عفونت بررسی کنید تا در صورت وجود علائم عفونت بتوانید سریعاً به پزشک اطلاع دهید و از گسترش عفونت جلوگیری کنید.
- به این دلیل که ریشه بندناف بسیار نرم است و به‌راحتی می‌تواند از بدن نوزاد جدا شود، باید حواستان باشد بندناف نوزاد را تکان ندهید یا سعی در جداکردن آن نکنید.
- درصورتی‌که نگذارید بندناف نوزاد خودبه‌خود جدا شود و خودتان بندناف کودک را جدا کنید، ممکن است باعث ایجاد خونریزی در نوزاد شوید که می‌تواند عفونت را هم به دنبال داشته باشد.
البته زمانی که بند ناف نوزاد خودبه‌خود از بدن نوزاد جدا می‌شود نیز خونریزی دیده می‌شود؛ اما خونریزی ایجاد شده بسیار کم بوده و به‌سرعت لخته می‌شود و محل خونریزی نیز در زمان کمی بسته می‌شود. همچنین در مواقعی ممکن است در برخی نوزادان حتی زمانی که بند ناف نوزاد بدون دست‌کاری و به‌صورت خودبه‌خود جدا شده است خونریزی زیادی به دنبال داشته باشد و محل خونریزی بسته نشود، در این صورت ممکن است خطرناک باشد و باید به یک پزشک متخصص اطلاع داده شود.
راهکارهایی برای پیشگیری از عفونت
عفونت بند ناف معمولاً زمانی بروز پیدا می‌کند که به‌درستی از آن مراقبت نشود و به دلیل این که سیستم ایمنی بدن نوزاد توانایی لازم را برای مقابله با عفونت ندارد در صورت بروز عفونت، عفونت می‌تواند به‌سرعت در سرتاسر بدن نوزاد گسترش پیدا کند و نواحی دیگر بدن او را درگیر کند.
یکی از نکاتی که برای مراقبت از ریشه بند ناف باید به آن توجه ویژه‌ای شود بررسی مرتب این ناحیه است. در زمان بررسی ریشه بندناف، باید آن را از نظر وجود علائمی که در پایین نام برده شده است بررسی کنید.
درصورتی‌که هر یک از علائم گفته شده را در بند ناف نوزاد مشاهده کردید حتماً به یک پزشک متخصص اطلاع دهید تا بتوانید از گسترش عفونت جلوگیری کنید و آن را درمان کنید. از علائمی که می‌تواند نشانه عفونت بندناف کودک باشد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نشت مایع زردرنگ یا شفاف از محل بندناف کودک
- تغییر رنگ نواحی اطراف ریشه بندناف
- قرمز و متورم شدن اطراف بندناف کودک
- دردناک شدن محل اطراف ریشه بندناف
- خواب‌آلودگی یا بی‌حالی بدن نوزاد به مدت طولانی
- تب بالای 38 درجه سانتی‌گراد
- امتناع نوزاد از خوردن غذا
- تون یا قدرت عضلانی ضعیف در نوزاد
توجه داشته باشید که حتی اگر علائم بالا مشاهده نشود؛ اما بند ناف نوزاد زودتر از 5 روز از بدن جدا شده و خونریزی از محل بند ناف کودک مشاهده شود و یا بعد از گذشت 4 هفته همچنان این قسمت خشک و جدا نشده باشد نیز، باید برای جلوگیری از عوارض احتمالی پزشک متخصص در جریان قرار گیرد.
