ختنه کردن در مذاهب مختلف مورد توجه همگان قرار گرفته است. گاهی با این سوالات مواجه می‌شویم که ” فلسفه ختنه چیست؟” ” اگر ختنه نکنیم چه می‌شود؟” ” اگر ختنه لازم بود چرا خداوند خودش انسان‌ها را ختنه شده نیافرید؟” در این مطلب به بررسی ختنه کردن در مذاهب مختلف می‌پردازیم و دیدگاه سایر ادیان را بازگو می‌کنیم.
عدم نیاز به ختنه قبل از تمدن بشر
واقعیت این است که قبل از متمدن شدن بشر و قبل از استفاده از لباس و زندگی در جنگل و غار، پوست ختنه‌گاه در حکم یک محافظ بود. این پوست بافت آسیب‌پذیر سر آلت را از انواع خطرات محیطی محافظت می‌کرد. اما بعد از پیدایش تمدن و شهرنشینی و استفاده از لباس، بشر متوجه شد که این پوست نه تنها کاربرد سابق را ندارد بلکه باعث افزایش احتمال عفونت‌های ادراری و تناسلی هم می‌شود.
ختنه در تمدن‌های مختلف
پی بردن به این مسئله باعث شد در تمدن‌های مختلف شروع به قطع این پوست نمایند. بر‌اساس مطالعات تاریخی تا این لحظه به نظر می‌رسد قدیمی‌ترین آنها تمدن مصر باستان بوده است که با توجه به فواید آن بعدا در دین یهودیت به عنوان یک دستور دینی واجب لحاظ شد و در ادیان بعدی هم ادامه یافت. در ادامه نگاهی به تاریخچه ختنه کردن خواهیم داشت.
تاریخچه ختنه کردن در مذاهب مختلف
تکامل پوست ختنه گاه حدود 100 میلیون سال قبل از میلاد مسیح، در گونه‌های پستانداران اولیه شکل گرفت. با گذشت زمان، سیر تکاملی پوست ختنه گاه پیشرفت کرد و از محیط پیرامونی که خطرات زیادی در آن داشت محافظت نمود. تخمین زده می شود که در حدود 400 هزار سال قبل از میلاد انسان دارای پوست ختنه گاه کامل بوده است.
حدود 10 هزار سال قبل از میلاد در قبایل بومی، ختنه به عنوان یک مراسم بلوغ قلمداد می شده است. همچنین مطالعات تاریخی نشان می دهد ختنه توسط قبایل کوچ نشین شمال شرق آفریقا و شبه جزیره عربستان حدود 6 هزار سال قبل از میلاد انجام می گرفته است. 170 سال قبل از میلاد، ختنه کردن توسط یونانیان ممنوع شد. فیلسوفان مشهور یونانی ختنه را نوعی نقص در بدن انسان محسوب می کردند، از این رو فقط یهودیان و بردگان تحت انجام ختنه قرار می گرفتند.
امروزه ختنه کردن در مذاهب مختلف چه جایگاهی دارد؟
در حال حاضر ختنه کردن در مذاهب مختلف عنوان قسمتی از فرايض دينی محسوب مي‌شود. که ما جایگاه این عمل در دین یهود، مسیحیت و اسلام را بررسی می‌کنیم.
ختنه در یهود
يكي از اين اديان دين يهود است. حضرت موسی (ع) آيين ختنه كردن را از مصريان باستان آموخته و براي يهوديان مقرر كرده است. در تورات آمده است كه خداوند به ابراهيم میگويد: (ختنه قسمتي از آيين من و نوعی تعهد بنده من به من است). در زمان حضرت موسی (ع) پسران بوسيله چاقوی مخصوصی از جنس سنگ ختنه می‌شدند.
هر زمان موضوع ختنه کردن در مذاهب مختلف مطرح می‌گردد به یاد می‌آوریم که یهودیان قبل از مسلمانان این عمل را رواج دادند. در تورات آمده است: به ابراهیم امر شد که باید خود، پسران و غلامانش ختنه شوند. ختنه کردن توسط کاهنان یهودی انجام می شد. در آئین یهود این اعتقاد وجود دارد که ختنه شدن در پسران، بعد معنویت را به بدن می افزاید. مسیحیان در آن زمان بر اساس آموزه های دینی باستانی خود از مناسک ختنه پرهیز کردند. اما دو قوم قدیمی مسیحی (قبطی مصری و ارتدوکس اتیوپیایی)، هنوز آداب و مناسک مسیحیت اولیه، از جمله ختنه را انجام می دهند. ابراهیم در سن 13 سالگی اسماعیل را ختنه کرد.
ختنه کردن در مذاهب مختلف، دستخوش وقایع مختلفی در سالهای متمادی شده است. شاخص‌های کلیدی که برخی از جوامع برای آن ختنه می‌کنند، جدای از معیارهای دینی، عبارت است از مردانگی و آزمودن شجاعت و استقامت. همانطور که انتظار می رود، ختنه در مردان به طور تنگاتنگی با عوامل مذهبی مرتبط است. بیشترین میزان ختنه کردن در بین جمعیت مسلمان جهان وجود دارد و کمترین میزان ختنه کردن در بین مسیحیان دیده می شود. در بین 49 کشور که ختنه کردن مردان شیوع بالایی دارد، میانگین درصد جمعیت مسلمانان 69 درصد و میانگین درصد جمعیت مسیحی 16 درصد است.
اخیرا بر سر قضیه ختنه کردن نوزادان پسر در خانواده های یهودی و مسلمان کشور آلمان، مناقشه ایجاد شده است و ملاحظاتی را در مورد توجیه اخلاقی این عمل در صدر مباحث اخلاقی و فلسفی در سرتاسر جهان قرار داده است.
چندین سال قبل حدودا در سال 2000 میلادی، جامعه آکادمیک به موضوع ختنه کردن نوزادان پسر نگرش مثبتی داشتند و از این عمل حمایت می کردند. در همان زمان بود که مجله اخلاق پزشکی (Journal of Medical Ethics) مجموعه ای از مقالات را در مورد این موضوع منتشر کرد و همچنین مجله آمریکایی اخلاق زیستی (American Journal of Bioethics) دفاع و حمایت معروف مایکل و دیوید بناتار (Michal and David Benatar) از این عمل را به نمایش گذاشت. دادگاه منطقه ای در شهر کلن کشور آلمان، ختنه غیر درمانی مردان را به دلیل این که چنین عملی نوعی آسیب به بدن محسوب می شود، غیر قانونی کرد. این بحث در سال 2012 دوباره از سر گرفته شد. پس از اعتراض شدید به تصمیم نمایندگان یهودی و مسلمان در آلمان، پارلمان این کشور قانون جدیدی را تصویب کرد که طی آن تصمیم دادگاه کلن را لغو کرد و به والدین اختیار تصمیم گیری در مورد این عمل برای فرزندانشان را اعطا نمود. به عنوان پاسخی علمی به این مناقشه، مجله اخلاق پزشکی در سال 2013 یک شماره ویژه از مجله را که به اخلاق ختنه اختصاص داده شده بود، منتشر کرد. در اینجا به این نتیجه می‌رسیم که بحث ختنه کردن در مذاهب مختلف در اروپا نیز مورد قبول قرار گرفته است و جامعه پزشکی این ناحیه جغرافیایی نیز آن را پذیرفته است.
از منظر مذهب یهود، ختنه در خدمت منافع عرفانی-روحانی کودک در نجات یا وفای به عهد او با خدا است. برای یهودیان، ختنه کردن نشان دهنده brit milah یا پیمان ختنه است. این پیمان در واقع یک عهد بین انسان و خدا است. طبق آئین یهود، فرزندان پسر ختنه می شوند تا عهد را به جای آورند. در مراسم brit milah یا پیمان ختنه، نوزاد پسری که هشتمین روز زندگی اش است، توسط موهل (فردی یهودی که ختنه کردن شرعی را انجام می دهد) ختنه می‌شود. پس از آن وعدهٔ غذایی خاصی سرو می‌شود.
ختنه در مسیحیت
در بیشتر موارد ختنه کردن در مذاهب مختلف از جمله دين مسيحيت اجباري نيست و بیشتر در بين پيروان دين اسلام و يهود رواج دارد. البته در روزهاي نخست ظهور دين مسيحيت نيز ختنه كردن قسمتي از آيين گرويدن به دين مسيح بوده است. ولي پس از مدتي براي افزايش پيروان دين مسيح در بين رومي‌ها و يوناني‌ها، پل مقدس، اجبار ختنه شدن را بر می‌دارد.در زمان معاصر ختنه كردن پيش از جنگ دوم جهاني به سرعت در بين مردان دنياي غرب رواج پيدا كرد و به حدي گسترش يافت كه به صورت يك فرهنگ مردمي در آمد. اين فرهنگ در جوامع غربي آن‌قدر گسترده است كه به طور مثال در حدود ۸۰ درصد مردان آمريكا ختنه شده‌اند و ختنه كردن، امروزه شايع‌ترين جراحي جهان محسوب مي‌شود.
در ابتدای مسیحیت بحث‌های زیادی در مورد الزامی شدن ختنه کردن برای مسیحیان بود. در شورای اورشلیم در سال ۵۰ بعد از میلاد مسیح، ختنه شدن برای ایمان آورندگان به دین مسیحیت که ریشه یهودی نداشتند، الزامی نشد. این دستور به عنوان یکی از دستورات حواریون مطرح شد و یکی از اولین مواردی بود که مسیحیت را از یهودیت جدا کرد. در همین زمان روحانیون یهودی قوانین مربوط به الزام ختنه برای پسران را بصورت سخت گیرانه تری اعمال کردند.
در مسیحیت توصیه شده است که ختنه شدن انجام نشود اما هیچگاه دستوری برای جلوگیری از ختنه شدن وجود نداشته است و مسیحیان قبطی مصر هنوز فرزندان پسر خود را ختنه می‌کنند. مسیحیان در عصر حاضر اکثرا نسبت به ختنه شدن بی تفاوت هستند، چرا که هیچ کدام از شاخه‌های مسیحیت ختنه شدن را نه توصیه کرده و نه آن را منع کرده اند. در حالی که بیشتر مسیحیان در خاورمیانه، که جزو قدیمی ترین مسیحیان هستند هنوز فرزندان پسر خود را ختنه می کنند. بعضی از این مسیحیان مثلاً در کنیا حتی ختنه بودن را برای عضو شدن در کلیسا الزامی می‌دانند.
ختنه کردن در مذاهب مختلف: ختنه در دین اسلام
در بحث ختنه کردن در مذاهب مختلف دین اسلام جایگاه ویژه ای دارد. در دین اسلام نیز به ختنه کردن توصیه شده است بطوری‌که انجام ختنه یکی از شرایط صحت اعمال حج می‌باشد. سن مشخص شده برای ختنه شدن یک مسلمان از بدو تولد تا بلوغ است.
رواج ختنه کردن در بین مردم اروپا و آمریکا
با بررسی مسئله ختنه در ادیان مختلف به این نتیجه می‌رسیم که مسلماً علت رواج ختنه در بين مردم اروپا و آمريكا اجبار ديني نيست چون اغلب اين مردم مسيحي هستند. بنابراين اگر علت اين رواج را بخواهيد، بايد آن را در فوايد علمي ختنه كردن جستجو كنيد.
چنانكه امروزه آيين قديمي و اوليه دين اسلام به دلايل كاملاً روشن علم پزشكي از نظر حتي مردم غير مسلمان، لازم به نظر مي‌رسد. شايد مهم‌ترين فايده ختنه، پيشگيري از ابتلاي نوزادان و شيرخواران به عفونت‌هاي دستگاه ادراري باشد. عفونت ادراري نوزادان و شيرخوران مي‌تواند عوارضي داشته باشد كه بسيار خطرناك است.
عوارضي كه ممكن است باعث از بين رفتن بافت كليوي و نهايتاً نارسايي كليوي شود. مسلماً اگر شما هم به جاي اروپايی‌ها و آمريكايی‌ها بوديد و به شما هم مي‌گفتند كه در بررسي‌هاي انجام شده مشخص شده است كه ۷۵ درصد اطفال زير سه ماه دچار عفونت ادراري، پسر هستند و ۹۵ درصد اين پسرها ختنه نشده بوده‌اند، به اين نتيجه مي‌رسيديد كه نوزادان پسر خود را ختنه كنيد. اگر هم بخواهيم مقايسه كنيم، بايد بگوييم كه اگر نوزاد پسري ختنه نشود، شانس مبتلا شدن به عفونت ادراري در سال اول عمرش ۱۰ برابر افزايش مي‌يابد. پس بهترين كاري كه براي پسر بچه ختنه نشده دچار عفونت ادراري، مي‌توان انجام داد، ختنه كردن اوست.
ختنه در دوران بزرگسالی
ختنه در دوران بزرگسالي نیز مهم است. مثلاً وقتي ختنه باعث كاهش احتمال ابتلاي فرد به ايدز مي‌شود، ميزان شيوع ايدز هم كاهش مي‌يابد. اين فايده ختنه آن‌قدر مورد توجه قرار گرفته كه دركشورهاي آفريقايي به عنوان يكي از روش‌هاي پيشگيري از ايدز مطرح است، چرا كه ثابت شده است، اگر ۱۰ ختنه در يك جامعه انجام شود از ابتلاي يك نفر به ايدز پيشگيري مي‌شود.
ختنه به جز ايدز، از ابتلا به بيماري‌هاي عفوني ديگري نيز پيشگيري مي‌كند. چون زير پوست ختنه گاه محيط خوبي براي رشد باكتري‌ها و ويروس‌هاست لذا برداشتن آن از ابتلا به بيماري‌هاي عفوني موسوم به بيماري‌هاي منتقل شونده به روش جنسي جلوگيري مي‌كند.
يكي ديگر از فوايد ختنه پيشگيري از ابتلا به سرطان آلت تناسلی است. به اين ترتيب كه در كشورهایی كه ختنه كردن در آن رواج ندارد، ميزان سرطان آلت تناسلي مذكر ۱۰ برابر كشورهایی است كه در آن ختنه رواج دارد.
ختنه نوزاد در کلینیک ختنه نوزادان تهران
در کلینیک ختنه نوزادان تهران واقع در پاسداران تنها ختنه نوزادان زیر شش ماه توسط دکتر امیربهتاش امیری متخصص ختنه نوزادان انجام می‌شود. والدین می‌توانند جهت هماهنگی با تلفن‌های مرکز تماس حاصل فرمایند.
